Chemotherapie is een behandeling met medicijnen voor mensen met kanker. Door chemotherapie kunnen tumoren kleiner worden of verdwijnen. Chemotherapie kan als bijwerking hebben dat je voetklachten krijgt.

De medicijnen die bij chemotherapie worden gebruikt, noemen we cytostatica. Ze doden kankercellen en de ongeremde celgroei bij kanker tegen. Er bestaan verschillende soorten cytostatica. Door chemotherapie kun je last hebben van bijwerkingen. Een arts probeert altijd die combinatie te vinden, die het meeste effect heeft en de minste bijwerkingen. Soms kan een arts bepaalde bijwerkingen tegengaan door er nog een ander medicijn bij te geven.

Bijwerkingen op de voeten

Naast vele andere bijwerkingen kan chemotherapie ook voetklachten veroorzaken. Welke voetklachten dat zijn, hoe ernstig ze zijn en hoe groot de kans is op voetklachten, hangt onder andere af van de gebruikte cytostatica, de dosis en de duur van de behandeling. Ook je weerstand speelt een belangrijke rol. Er is nog weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar voetklachten bij chemotherapie en naar behandeling van deze klachten, pas de laatste jaren komt er wat aandacht voor dit onderwerp.

De meest voorkomende bijwerkingen met betrekking tot je voeten zijn:

1. Hand-voetsyndroom

Zoals de naam al zegt, gaat het hier om klachten die in handen en voeten kunnen optreden. Het handvoetsyndroom begint vaak met een gevoeligheid voor aanraking, of met gevoelsproblemen, een rode kleurverandering van de huid en vochtophopingkunnen er ontstekingen optreden. De huid kan branderig aanvoelen en er kunnen kloven ontstaan. Later kunnen er blaren ontstaan en kan de huid gaan schilferen en vervellen. Ook kan de nagelgroei verstoord raken, kan er extra eelt op de voetzolen ontstaan. De huid kan zoveel pijn gaan doen dat je je voeten en handen niet goed kan gebruiken. Veel van de klachten verdwijnen snel nadat je met de chemotherapie bent gestopt. Maar de roodheid van de huid en de verminderde of verhoogde gevoeligheid van de huid kunnen blijven.

2. Neuropathie

Net als in andere delen van je lichaam kun je ook in je voeten last krijgen van neuropathie. Dat is een aandoening waarbij de uiteinden van de zenuwbanen zijn beschadigd. Hierdoor worden prikkels niet goed doorgegeven. Klachten die je hierdoor kunt optreden zijn bijvoorbeeld:

• Pijnlijk koude voeten;
• Tintelingen;
• Een prikkerig gevoel;
• ‘Elektrische schokken’;
• Minder goed kunnen voelen / een doof gevoel;
• Veranderd gevoel in de voeten (alsof je op watten loopt);
• Jeuk;
• Pijn

Door de klachten kan het lastig zijn om te lopen.

Vaak beginnen de klachten na het infuus met cytostatica. Na een paar dagen verdwijnen de klachten. Maar uiteindelijk blijven ze continu aanwezig en worden ze erger. Als je dan nog doorgaat met chemotherapie, kunnen zelfs verlammingen aan de voeten ontstaan.

3. Nagel- en nagelriemproblemen

In sommige gevallen krijgen mensen groeven overdwars in de nagels en worden de nagels zachter. De nagels kunnen zelfs loslaten. Deze symptomen komen bijna alleen voor bij mensen die elke week met het middel docetaxel worden behandeld. Wat vaker voorkomt zijn witte plekjes, witte banden of bruine banden op de nagels en infecties. Een of twee weken na de start zijn op de nagels soms ook splinterbloedingen te zien. Daarnaast kan de nagelriem van meestal de grote teen gaan ontsteken. De nagelriem wordt dan dikker en roder, er is een zwelling te zoem en je hebt last van een kloppend gevoel.

4. Donkere vlekjes op de huid (hyperpigmentatie)

De donkere vlekjes op de huid van de voeten verdwijnen vanzelf weer na beëindiging van de chemokuur.

5. Verhoogde gevoeligheid voor zon

Chemotherapie maakt de huid gevoeliger voor zon. Het is dus extra belangrijk om goede zonbeschermingsproducten te gebruiken.

Tips bij voetklachten door chemotherapie 

• Bezoek voor de chemotherapie begint een oncologisch voetverzorger. Die zal je voeten checken en ervoor zorgen dat je voeten in een zo goed mogelijke conditie zijn. Want ben je eenmaal aan de chemokuur begonnen, dan kunnen kwaaltjes zoals een ingroeiende nagel veel (ontstekings)ellende veroorzaken, vooral als je weerstand is verslechterd;
• Vraag de oncologisch voetverzorger om adviezen voor een goede hygiëne en verzorging van de huid van je voeten;
• Geef het ook bij de verpleegkundigen en artsen aan als je voetklachten hebt;
• Pas op met heet water, heet douchen, voetenbadjes en saunabezoek;
• Gebruik een vaseline-cetamacrogolcrème tegen jeuk, droogheid en schilfering;
• Draag goed passende schoenen. Liefst schoenen zonder naadjes, met een zachte zool en zo mogelijk met een antibacteriële binnenvoering;
• Zet tijdens de chemokuur geen kunstnagels en laat geen gelreparaties op je nagels uitvoeren;
• Voetklachten? Voorkom overbelasting, luister goed naar de signalen van je lichaam.

Oncologisch voetverzorger Carien Lemein

Ga je binnenkort beginnen met chemotherapie of ben je al gestart en heb je voetklachten? Onze medisch pedicure Carien Lemein heeft bij Mischa Nagel een opleiding tot oncologisch voetverzorger gevolgd. Zij verzorgt voetbehandelingen in afstemming met het behandelend oncologisch team in het ziekenhuis. Ook geeft ze advies over voetzorg vóór de start van de chemokuur.

Wil je meer weten of hulp van ons?