Dit artikel biedt een overzicht van feiten over voetklachten in relatie tot verzuim. Aanleiding voor het schrijven van dit artikel is onze vraag wat er bekend is over de relatie tussen voetproblemen en het bewegingsapparaat en wat de invloed is van voetproblematiek op het verzuimpercentage.
Het overzicht bevat twee onderdelen:
- Verzuim
- Voetproblemen
Het artikel sluit af met een discussie.
Kader
Nederlanders worden steeds ouder en naar verwachting zal de stijging van de gemiddelde levensverwachting de komende jaren doorzetten. Omdat de politiek hierop inspeelt door de gerechtigde AOW-leeftijd aan te passen, werken steeds meer mensen langer door. Binnenkort zal de AOW-leeftijd gekoppeld zijn aan de levensverwachting.[1]
Verzuim
Ziekteverzuim onder werkenden
Ziekteverzuim wordt gedefinieerd als het niet verschijnen op het werk ten gevolge van ziekte.[2] Het ziekteverzuim in Nederland is hoger dan het Europese gemiddelde. In 2017 verzuimde ongeveer 44% van de Nederlandse werknemers. Het ziekteverzuimpercentage bedroeg 4%. De gemiddelde verzuimduur was 7 werkdagen.[3] Vrouwen verzuimen gemiddeld iets meer dan mannen; dat heeft deels te maken met zwangerschap en bevalling[4].
De ziekteverzuimpercentages verschillen per bedrijfstak. In 2018 bedroeg het ziekteverzuimpercentage in de horeca bijvoorbeeld 2,3%[5]. In de ouderenzorg steeg het verzuimpercentage van 6,67% in 2017 naar 7,12% in 2018. Deze stijging werd grotendeels veroorzaakt door het langdurig verzuim. Daarnaast speelt de omvang van een bedrijf een rol. Het ziekteverzuim is het laagst in bedrijven tot 10 werknemers en het hoogst in bedrijven van 100 of meer werknemers. Tien procent van de gemelde beroepsziekten resulteert in blijvende arbeidsongeschiktheid. [6]
Ziekteverzuim door aandoeningen aan het houdings-, steun- en bewegingsapparaat
De belangrijkste categorieën beroepsziekten zijn aandoeningen van het bewegingsapparaat en psychische aandoeningen. Klachten van het bewegingsapparaat komen vaker voor dan psychische aandoeningen.[7] Toch worden psychische klachten eerder gemeld bij een bedrijfsarts. Een mogelijke verklaring is dat klachten van het bewegingsapparaat als minder ernstig worden ervaren en werknemers er minder snel mee naar de bedrijfsarts gaan.[8]
Naar verwachting zal het percentage aandoeningen van het houdings-, steun- en bewegingsapparaat in de EU de komende jaren stijgen. Dit komt doordat mensen langer doorwerken en doordat het percentage mensen met overgewicht blijft toenemen.[9]
Binnen de beroepsziekten aan het houdings- en bewegingsapparaat vormen aandoeningen van de bovenste ledematen de top drie[10], gevolgd door klachten aan de onderste ledematen[11]. In de sectoren met de hoogste incidentie – industrie, land- en tuinbouw, bosbouw en visserij en bouwnijverheid – komen beroepsziekten aan het houding- en bewegingsapparaat twee tot drie keer vaker voor dan gemiddeld in Nederland[12].
Een verkeerde lichaamshouding tijdens het werk is een belangrijke oorzaak van verzuim. Dat geldt zeker voor sectoren waar de lichamelijke belasting van werknemers groot is, zoals in de bouw, zorg en logistiek.[13]
Werkenden met matige tot hoge fysieke activiteit op het werk hebben een verhoogd risico op langdurig verzuim, terwijl het risico op langdurig verzuim juist lager is wanneer zij in hun vrije tijd matig tot intensief fysiek actief zijn.[14]
Kosten van ziekteverzuim
Een zieke werknemer kost een werkgever grofweg tussen de € 200 en € 400 per dag aan werknemerslasten, maar dit kan nog verder oplopen. De kosten voor verzuim kunnen worden onderscheiden in directe en indirecte kosten. Directe kosten zijn onder andere loondoorbetaling en arbodienstverlening. Indirecte kosten zijn bijvoorbeeld de kosten voor het werven en opleiden van vervangend personeel. De kosten van misgelopen omzet of verlies van productie zijn nog veel hoger. Bij langdurig verzuim komen er nog re-integratiekosten bij[15]. Een tool voor het berekenen van verzuimkosten is te vinden op www.verzuimkosten.nl.
Het geheim voor een gezond hart? Bewegen, bewegen, bewegen! Esmée Bakker en haar team hebben onderzocht hoe verschillende vormen van beweging bijdragen aan een gezond hart, bij 15.000 mensen, uit vijf landen.
Wat hebben ze gedaan? Nou, deze deelnemers droegen een week lang een beweegmeter op hun bovenbeen. Deze slimme gadget hield bij of ze sliepen, zaten, stonden, lichtjes bewogen of flink in beweging waren. Geen halve maatregelen dus, maar een 24-uursmonitoring van al hun activiteiten.
En wat bleek? Mensen die flink in beweging waren, liepen minder risico op hartproblemen dan de bankhangers. Zelfs vijf minuten matig bewegen per dag in plaats van zitten had al een positief effect op hun hartgezondheid. En het beste nieuws? De grootste voordelen waren te zien bij mensen die van nature niet zo actief waren.
Je zou denken dat we al wisten dat bewegen goed is en veel zitten slecht. Klopt, daar is al veel onderzoek naar gedaan. Maar dit keer keken ze naar het totaalplaatje van beweging gedurende de hele dag en vergeleken ze verschillende activiteiten met elkaar. Dus geen half werk!
Wat raadt Esmée nu aan? Nou, als je je hart en bloedvaten een plezier wilt doen, ga dan voor meer flinke beweging en minder zitten. Maar hey, niet iedereen kan even intensief bewegen. Voor die mensen is meer staan en licht bewegen al een goed begin. Dus ja, een sta-bureau is leuk, maar een lunchwandeling is waarschijnlijk nog beter!
Hebben ze de deelnemers verteld hoeveel ze moesten bewegen? Nee, ze hebben gewoon geobserveerd wat mensen deden en daaruit conclusies getrokken. Maar ze vermoeden wel dat minder bewegen leidt tot een slechtere gezondheid, niet andersom. Toch willen ze in de toekomst meer onderzoek doen, om zeker te weten wat de exacte impact van beweging op ons hart is.
Meer weten? Neem vrijblijvend contact op met het Expertisecentrum Voet & Beweging.
Voetproblemen bij werkenden
Categorieën voetproblemen
Werkgerelateerde voetblessures zijn grofweg in twee categorieën in te delen:
- Acute trauma’s
- Tot de eerste groep behoren verwondingen door scherpe voorwerpen, een zwaar voorwerp dat op de voet valt of beklemming van de voet. Ook verzwikking of verstuiking van de enkel of scheuring van enkelbanden vallen in deze categorie.
- De tweede groep bevat verwondingen als gevolg van uitglijden, struikelen of vallen. Deze laatste gebeurtenissen leiden niet altijd tot voetletsel, maar een gebrek aan aandacht voor veiligheid speelt hierbij een belangrijke rol.
Subacute, niet traumagebonden voetproblematiek
- Naast bovenstaande twee groepen zijn er nog veel meer oorzaken van voetklachten op het werk, denk aan ingegroeide teennagels, platvoeten, artritis, vermoeide voeten. Voetklachten die niet het gevolg zijn van een trauma komen voor bij 10-24% van de bevolking. Ze hangen sterk samen met aandoeningen van het steun- en bewegingsstelsel. In 60% gaat het om klachten van de voorvoet.[16] Hoewel deze derde groep voetproblemen niet een strikt werkgerelateerde ontstaanswijze heeft, gaat het hier wel om voetproblemen met gevolgen voor de gezondheid en veiligheid op de werkplek. Ze zijn oncomfortabel en veroorzaken pijn en vermoeidheid. Vermoeidheid vergroot de kans op andere spier- en gewrichtsblessures. Bovendien vergroten pijn- en vermoeidheidsklachten de kans dat de medewerker onveilig handelt, met alle risico’s van dien, en kunnen ze leiden tot een lagere productiviteit (verborgen verzuim). Veel van de voetproblemen in deze categorie worden veroorzaakt door langdurig staan, harde ondergrond en slecht zittend schoeisel.[17] Langdurig staand werken verhoogt niet alleen het risico op voetklachten, maar ook op andere gezondheidsklachten, waaronder lage rugpijn en hart- en vaatproblemen.[18]
Volgens de CCOHS wijst onderzoek erop dat twee van de drie werkenden een voetprobleem heeft.
Bijna driekwart van deze voetklachten bij mensen van 50 jaar en ouder is chronisch van aard.[19] Voetklachten die langer dan vier weken duren, leiden vaak tot verminderde mobiliteit.
Schoeisel
Voetproblemen zijn zeldzaam bij populaties die nooit schoenen dragen. Bij mensen die schoenen dragen komen deformiteiten en voetpijn echter veelvuldig voor.[20] Slecht zittend schoeisel kan voetproblemen veroorzaken, met name bij werkenden die minstens zes uur per dag staan. Dit geldt ook voor veiligheids- en werkschoenen zonder individuele schoencorrecties.
Discussie
Het verzuim onder werkenden zal in Nederland de komende decennia naar verwachtingen stijgen. Dat komt doordat we steeds ouder worden en langer doorwerken en omdat het percentage mensen met overgewicht stijgt. Aandoeningen aan het bewegingsapparaat vormen de belangrijkste beroepsziekte. Risicofactoren voor voetproblemen zijn onder andere veel staan, slecht zittend schoeisel en werkgerelateerde verwondingen. Wij hebben de indruk dat er nog vrijwel geen onderzoek is gedaan naar de relatie tussen voetproblemen en het bewegingsapparaat en dat niet bekend is wat de invloed van voetproblematiek is op het verzuimpercentage. Dat is opmerkelijk, omdat voetproblemen bij werkenden veel voorkomen, deze problemen dikwijls chronisch zijn en ze kunnen leiden tot verminderde mobiliteit, veiligheid en productiviteit.
Het geheim voor een gezond hart? Bewegen, bewegen, bewegen! Esmée Bakker en haar team hebben onderzocht hoe verschillende vormen van beweging bijdragen aan een gezond hart, bij 15.000 mensen, uit vijf landen.
Wat hebben ze gedaan? Nou, deze deelnemers droegen een week lang een beweegmeter op hun bovenbeen. Deze slimme gadget hield bij of ze sliepen, zaten, stonden, lichtjes bewogen of flink in beweging waren. Geen halve maatregelen dus, maar een 24-uursmonitoring van al hun activiteiten.
En wat bleek? Mensen die flink in beweging waren, liepen minder risico op hartproblemen dan de bankhangers. Zelfs vijf minuten matig bewegen per dag in plaats van zitten had al een positief effect op hun hartgezondheid. En het beste nieuws? De grootste voordelen waren te zien bij mensen die van nature niet zo actief waren.
Je zou denken dat we al wisten dat bewegen goed is en veel zitten slecht. Klopt, daar is al veel onderzoek naar gedaan. Maar dit keer keken ze naar het totaalplaatje van beweging gedurende de hele dag en vergeleken ze verschillende activiteiten met elkaar. Dus geen half werk!
Wat raadt Esmée nu aan? Nou, als je je hart en bloedvaten een plezier wilt doen, ga dan voor meer flinke beweging en minder zitten. Maar hey, niet iedereen kan even intensief bewegen. Voor die mensen is meer staan en licht bewegen al een goed begin. Dus ja, een sta-bureau is leuk, maar een lunchwandeling is waarschijnlijk nog beter!
Hebben ze de deelnemers verteld hoeveel ze moesten bewegen? Nee, ze hebben gewoon geobserveerd wat mensen deden en daaruit conclusies getrokken. Maar ze vermoeden wel dat minder bewegen leidt tot een slechtere gezondheid, niet andersom. Toch willen ze in de toekomst meer onderzoek doen, om zeker te weten wat de exacte impact van beweging op ons hart is.
Meer weten? Neem vrijblijvend contact op met het Expertisecentrum Voet & Beweging.
Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van M. Veneklaas, orthopedisch schoentechnoloog, Expertisecentrum Voet & Beweging, Zwolle.
Correspondentie: info@voetenbeweging.nl
Bronnen:
[1] CBS
[2] https://www.pwnet.nl/personeelsmanagement/artikel/2019/07/ziekteverzuim-oorzaken-en-interventies-10130560?_ga=2.167059454.1910490599.1578829992-757274909.1578829992
[3] www.volksgezondheidenzorg.info
[4] CBS, www.volksgezondheidenzorg.info en www.actiz.nl
[5] https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/80072NED/table?fromstatweb
[6] www.beroepsziekten.nl
[7] TNO, 2018
[8] TNO, 2018
[9] www.musculoskeletalkey.com
[10] www.beroepsziekten.nl
[11] www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/25/jaar-begonnen-met-bovengemiddeld-ziekteverzuim
[12] www.beroepsziekten.nl
[13] www.arboned.nl
[14] Holtermann e.a., The health paradox of occupational and leisure-time physical activity. In: British Journal of Sports Medicine, vol. 46, Issue 4.
[15] www.mkbservicedesk.nl
[16] https://www.henw.org/artikelen/voetklachten
[17] Canadian Centre for Occupational Health and Safety (https://www.ccohs.ca/oshanswers/prevention/ppe/foot_com.html)
[18] www.arboportaal.nl
[19] Menz, H.B, W.J. Brown en E. Barr, Chronic foot pain in older people. In: Maturitas, 2016, https://www.maturitas.org/article/S0378-5122(16)30143-8/pdf
[20] Balint, G.P. e.a., Foot and ankle disorders. In: Best Practice and Research: Clinical Rheumatology, vol. 17, issue 1, 2003, p. 87-111
