“Meer bewegen voor de gezelligheid en de contacten, dat is toch fantastisch!”

“Integrale en persoonlijke aandacht op het gebied van veiligheid en vitaliteit. Zo werk je effectief aan preventie bij ouderen en ontstaat er een realistisch beeld van wat zelfstandig wonende ouderen ècht nodig hebben in onze gemeente”, zegt Marloes Holterman, projectleider van Vitaal en Veilig Thuis, onderdeel van welzijnsorganisatie WijZ. Vitaal & Veilig Thuis is november vorig jaar van start gegaan in de Aa-landen; Expertisecentrum Voet & Beweging is een van de partners van het project. We gingen langs bij Marloes om meer te weten over het project en om te vragen wat de eerste ervaringen zijn.

Wat is Vitaal en Veilig Thuis? De Gemeente Zwolle vindt het belangrijk dat ouderen zoveel mogelijk zelf de regie blijven voeren in hun woon- en leefsituatie. Daarom is Zwolle een project gestart in samenwerking met de Stichting WijZ en een partnernetwerk, waaronder fysiotherapeuten, de brandweer, de judobond, Isala, Rabobank en Expertisecentrum Voet & Beweging. Elke partner kan zijn eigen expertise inbrengen. Doel van het project is om niet alleen de veiligheid maar ook de vitaliteit van de senioren -67-plusssers- te versterken. Hiervoor is een uitgebreide vragenlijst ontwikkeld die, simpel gezegd, niet alleen de bekende losliggende kleedjes en snoeren scant op valrisico, maar ook inzoomt op de mentale en fysieke gezondheid van de senior. Onderwerpen als eenzaamheid, geluk en sociaal verkeer worden dus ook besproken. Het wil niet zeggen dat alle senioren na de scan direct op een bingo-, wandel- of bridgeclub gaan, als blijkt dat ze te weinig buiten de deur komen. Maar een uitgebreid en laagdrempelig aanbod ligt wel klaar, omdat de ervaring heeft geleerd dat de geestelijke en fysieke conditie toeneemt als senioren nieuwe externe contacten combineren met bewegen in teamverband. Het mes snijdt dus aan twee kanten: een gezonde geest in een gezond lichaam. Marloes beaamt dit: “alles hangt met elkaar samen. Als mensen zekerder zijn van zichzelf en zowel lichamelijk als geestelijk goed in hun vel zitten, bewegen ze zich makkelijker, zowel letterlijk als figuurlijk. Samen een uurtje sporten en daarna een kopje koffie drinken of een afspraak maken om met elkaar iets te ondernemen. Dat werkt nu eenmaal. We gaan met Vitaal & Veilig Thuis dus voor een integrale aanpak.”

Verlegen om een praatje

Klinkt mooi, een integrale aanpak, maar hoe bereik je juist die senioren die hulp nodig hebben? “Sommige ouderen die regelmatig –en soms wel wekelijks- naar de huisarts gaan, zitten vooral verlegen om een praatje. Ze kampen met psychosociale problemen die het gevolg kunnen zijn van allerlei gebeurtenissen in hun leven. Die problemen uiten zich dan in lichamelijke klachten, somberheid, stress of angst. Ze willen van die klachten af, maar zonder een verwijzing naar bijvoorbeeld de psycholoog. De huisarts ‘scant’ deze groep aan de hand van ‘Welzijn op recept’, een praktische methodiek, geïntegreerd in Vitaal & Veilig Thuis, die deze mensen doorverwijst naar een welzijnscoach die gericht met ze aan de slag gaat. Dat zijn wij dus.”

Inleven in de doelgroep

“Het oorspronkelijke idee van Vitaal & Veilig thuis komt uit Enschede waar vooral werd ingezet op sportstimulering en valpreventie. Inmiddels  werken ze daar ook met dezelfde brede aanpak die wij in Zwolle hanteren. Dat eerste idee heeft zich doorontwikkeld tot een handzame ICT-tool; een beveiligde digitale omgeving die je, afhankelijk van je doelstelling, kunt voeden en aanvullen met een eigen data, onder meer voor verwijsmogelijkheden. Bij Vitaal en Veilig Thuis hebben we een netwerk van vrijwilligers opgebouwd die we hiervoor uitgebreid hebben getraind. Zij halen de benodigde data op als de senior daar toestemming voor geeft. Zo’n digitale vragenlijst afnemen is één, maar het vraagt nogal wat van een vrijwilliger om zo’n gesprek goed te kunnen voeren. Het gaat niet alleen om de registratie van dat losliggende snoer of een defecte brandmelder, dat is feitelijke informatie. Inzage in de kwetsbaarheid van de oudere, dat vraagt om de specifieke competenties van een vrijwilliger. Durft de senior zich daadwerkelijk uit te spreken over wat hij mist, vervelend vindt en zo graag weer wil kunnen? Valrisico is er bijvoorbeeld niet alleen door een gladde vloer of een losliggend kleedje. Iemand kan ook valangst hebben, duizelig zijn of onvoldoende spierkracht en balans hebben waardoor de kans op vallen groter wordt, vaak zonder dat hij zich het echt beseft. Je zult je als vrijwilliger dus echt moeten inleven in de situatie van de doelgroep, je moet echt iets willen betekenen voor deze kwetsbare mensen en een hoge mate van veiligheid kunnen creëren tijdens het gesprek. En geloof me, dat kan lang niet iedereen. We hebben vrijwilligers in ons team die bijvoorbeeld jaren bij Isala hebben gewerkt of mantelzorger zijn geweest. Ervaringsdeskundigen dus die bovendien allemaal affiniteit hebben met de doelgroep. Er zijn zoveel senioren die hulp nodig hebben maar het niet vragen uit schaamte of omdat ze vinden dat ze het best zelf kunnen. De kracht van onze vrijwilligers is om de ware behoefte op tafel te krijgen en echt in gesprek te komen. Ze stellen dus de vraag achter de vraag.”

Diversiteit aan uitkomsten

Inmiddels zijn er 12 vrijwilligers op pad voor Vitaal & Veilig Thuis. Ze komen dit jaar bij vele honderden ouderen achter de voordeur om de vragenlijst af te nemen en om een gerichte verwijzing aan te bieden, mocht de senior daarvoor openstaan. Marloes: “Inmiddels hebben we de gesprekken met zo’n 115 ouderen geïnventariseerd. We mogen niet klagen, maar we hadden wel al verder willen zijn. Zoals bij veel nieuwe projecten hebben ook wij opstartproblemen gekend. Het ICT-programma had wat kinderziekten en we hebben in het begin verloop gehad in de vrijwilligersgroep. Continuïteit is natuurlijk dan best lastig. Gelukkig is er een hecht team aan het ontstaan waarin de mensen elkaar ook weten te vinden als er vragen zijn en er behoefte is om ervaringen onderling te delen. Ze leren van elkaar en investeren veel van hun passie in ons project. Daar ben ik echt trots op. De gesprekken leveren een diversiteit aan uitkomsten op, variërend van een gewenste deelname aan een fittest bij de fysiotherapeut tot aanvragen voor huishoudelijke hulp en voor een wekelijkse beweegactiviteit. Bij die laatste aanvraag is de belangrijkste reden: gezelligheid en sociale contacten. Mooi toch! Verder zijn we in de Aa-landen gestart, waar onze vrijwilligers al wel hebben gezien dat de vitaliteit, levensstandaard en zelfredzaamheid vrij hoog is in deze wijk. Wie weet kunnen we binnenkort de boer op in de minder vitale delen van onze stad.”

Meer informatie vind je hier. Wil je partner of vrijwilliger worden of meer weten over de status van het project? Zoek dan contact met projectleider Marloes Holterman, m.holterman@wijz.nu.